Πλούταρχος

Ο Πλούταρχος (45 - 120) Έλληνας ιστορικός, βιογράφος και δοκιμιογράφος.

Η ζωή του

Γεννημένος στη μικρή πόλη της Χαιρώνειας, στη Βοιωτία, πιθανώς κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου, ο Μέστριος Πλούταρχος ταξίδεψε πολύ στον μεσογειακό κόσμο της εποχής του και δύο φορές στη Ρώμη, (βλ. Plut. Demosth. 2.2, Plut. Otho 14.1-2, Plut. Otho 18.1). Είχε φίλους Ρωμαίους με ισχυρή επιρροή, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζουν ο Soscius Senecio και ο Fundanus, και οι δύο σημαντικοί Συγκλητικοί, στους οποίους ήταν αφιερωμένα ορισμένα από τα ύστερα κείμενά του. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Χαιρώνεια, όπου λέγεται ότι μυήθηκε στα μυστήρια του Απόλλωνα. Ήταν πρεσβύτερος των ιερέων του Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, (βλ. Ηθικά 792F) όπου ήταν υπεύθυνος για την ερμηνεία των χρησμών της Πυθίας, αξίωμα που κράτησε για 29 έτη έως τον θάνατό του. Έζησε μια ιδιαίτερα δραστήρια κοινωνική και πολιτική ζωή, κατά τη διάρκεια της οποία παρήγαγε ένα απίστευτο σώμα κειμένων, που επιβίωσαν ως την εποχή μας.

Ως άρχων και πρέσβης

Εκτός από τα καθήκοντά του ως ιερέας του Δελφικού ναού, ο Πλούταρχος ήταν επίσης magistratus, δηλαδή άρχων(θέση παραπλήσια με αυτή του σημερινού δημάρχου), στη Χαιρώνεια και αντιπροσώπευσε την ιδιαίτερη πατρίδα του σε διάφορες αποστολές σε ξένες χώρες. Ο φίλος του Lucius Mestrius Florus, Ρωμαίος ύπατος, απέδωσε στον Πλούταρχο την ιδιότητα του Ρωμαίου πολίτη. Αργότερα, όταν ήταν σε προχωρημένη ηλικία, ο αυτοκράτωρΤραϊανός (κατ' άλλους ο Αδριανός) τον όρισε procurator, επίτροπο δηλαδή της Αχαΐας -μια θέση που του επέτρεπε να φέρει τα εμβλήματα και τα ενδύματα του Ρωμαίου ύπατου.

Έργο

Βίοι Παράλληλοι

Το πιο γνωστό του έργο είναι οι Βίοι Παράλληλοι, μια σειρά βιογραφιών διάσημων Ελλήνων και Ρωμαίων, διευθετημένων ανά ζεύγη, έτσι ώστε να δίνεται έμφαση στις κοινές ηθικές τους αξίες ή αποτυχίες. Οι διασωθέντεςΒίοι περιλαμβάνουν 23 ζεύγη βιογραφιών, ενός Έλληνα και ενός Ρωμαίου, όπως επίσης και τέσσερις μεμονωμένους βίους. Στα περισσότερα από τα ζεύγη ακολουθεί σύγκριση των δύο προσωπικοτήτων. Όπως εξηγεί στην πρώτη παράγραφο του έργου του Βίος Αλεξάνδρου, ο Πλούταρχος δεν ενδιαφερόταν αποκλειστικά για την ιστορία, αλλά διερευνούσε τους χαρακτήρες και το πεπρωμένο διάσημων ανδρών. Το έργο του Βίος Αλεξάνδρου είναι μία από τις πέντε δευτερογενείς πηγές για τον Μακεδόνα βασιλέα και περιλαμβάνει ανέκδοτα και περιγραφές περιστατικών που δεν περιλαμβάνονται σε καμία άλλη πηγή. Κατά τον ίδιο τρόπο, ο βίος του Νουμά Πομπίλιου, ενός αρχαίου Ρωμαίου βασιλέα, περιέχει επίσης μοναδικές πληροφορίες για το πρώιμο ρωμαϊκό ημερολόγιο.
Οι βιογραφούμενοι είναι:

• Σόλων - Ποπλικόλας
• Θεμιστοκλής - Κάμιλλος
• Θησεύς - Ρωμύλος
• Λυκούργος - Νουμάς Πομπίλιος
• Περικλής - Φάβιος Μάξιμος
• Αριστείδης - Κάτων
• Πελοπίδας - Μαρκέλος
• Άγις, Κλεομένης - Τιβέριος, Γάιος Γράκχος
• Αιμίλος Παύλος - Τιμολέων
• Δίων - Βρούτος
• Κίμων - Λεύκιος Λούκουλος
• Πύρρος - Γάιος Μάριος
• Φιλοποίμην - Τίτος Φλαμίνιος
• Νικίας - Κράσσος
• Φωκίων - Κάτων ο νεότερος
• Αλέξανδρος - Ιούλιος Καίσαρ
• Δημοσθένης - Κικέρων
• Λύσανδρος - Σύλλας
• Αγησίλαος - Πομπήιος
• Ευμένης - Σερτώριος
• Δημήτριος - Μάρκος Αντώνιος
• Άρατος και Αρταξέρξης - Γάλβας και Όθων

Ηθικά

Το υπόλοιπο του έργου που επιβίωσε ενοποιήθηκε σε μία συλλογή με τον τίτλο Ηθικά. Πρόκειται για μια εκλεκτική συλλογή 183 πραγματειών και καταγραμμένων λόγων, (σώζονται 76) στους οποίους περιλαμβάνεται: ως προεισαγωγή το, Περί παίδων αγωγής το Περί αρετής, Περί ειμαρμένης, Πως αν τις διακρίνειε τον κόλακα του φίλου το Περί τύχης και αρετής Αλεξάνδρου -σημαντικό συμπλήρωμα στον Βίο του μεγάλου στρατηγού- Περί Ίσιδος και Οσίριδος (σημαντική πηγή πληροφοριών για αιγυπτιακά τελετουργικά τυπικά και τον συγκερασμό τους με τις ελληνικές λατρείες), Γυναικῶν ἀρεταί, και το Περί της Ηροδότου κακοηθείας (το οποίο πιθανώς, όπως και οι λόγοι περί των κατορθωμάτων του Αλέξανδρου, ήταν ρητορική άσκηση), όπου ο Πλούταρχος ασκεί κριτική σ'αυτό που βλέπει ως συστηματική προκατάληψη στο έργο του πατέρα της ιστορίας, μαζί με άλλες φιλοσοφικές πραγματείες όπως το Περί των εκλελοιπότων χρηστηρίων, Περί των υπό του θεού βραδέως τιμωρουμένων, Περί ευθυμίας, το Των επτά σοφών συμπόσιον, το Περί του ει εν τοις Δελφοίς, πυθαγόρεια συμβολική διατριβή, το Πολιτικά παραγγέλματα (το καθήκον του πολιτεύεσθαι) κ.α. Έγραψε επίσης και ελαφρότερα έργα, όπως το Οδυσσεύς και Γρύλλος, ένα χιουμοριστικό διάλογο ανάμεσα στον Οδυσσέα του Ομήρου και έναν από τους γητεμένους χοίρους της Κίρκης. Τα Ηθικά γράφτηκαν πρώτα, ενώ η συγγραφή των Βίων έγινε κατά τις τελευταίες δύο δεκαετίες της ζωής του Πλούταρχου.

Κάποιες προσθέσεις στα Ηθικά περιλαμβάνουν αρκετά ψευδεπίγραφα έργα τα οποία αποδίδονται στον Ψευδοπλούταρχο, μεταξύ αυτών είναι το Βίοι Δέκα ρητόρων, το Περί ποταμῶν, το Στρωματεῖς και άλλα. Αν και οι σκέψεις που παρουσιάζονται δεν είναι του Πλούταρχου και αναφέρονται σε μία σχετικά υστερότερη εποχή, θεωρούνται κλασικές και έχουν ιστορική αξία.

Ερωτήσεις

Ένα μικρότερο του έργο είναι οι Ερωτήσεις, 113 στον αριθμό. Όλες ξεκινούν με το "Γιατί", δίχως συμπερασματικές απαντήσεις. Η μία σειρά παραθέτει σκοτεινά στοιχεία της μυστηριακής Ρωμαϊκής ζωής και των Ρωμαϊκών εθίμων και η άλλη των Ελληνικών.

Ο Πλούταρχος και οι Δελφοί

Ως ιερέας στους Δελφούς για μια τριακονταετία, ο Πλούταρχος συνέδεσε μέρος του έργου του με το ιερό του Απόλλωνα, τις διαδικασίες χρησμοδοσίας και τις προσωπικότητες που συνέδεσαν το όνομά τους με αυτό. Ένα από τα σημαντικότερα σχετικά έργα είναι το "Περὶ τοῦ μὴ χρᾶν ἔμμετρα νῦν τὴν Πυθίαν"  (Ηθικά, 11). Ακόμη σημαντικότερη είναι o διάλογος "Περὶ τοῦ Εἶ τοῦ ἐν Δελφοῖς",  στον οποίο πρωταγωνιστούν ο Αμμώνιος, νεοπλατωνικός φιλόσοφος και δάσκαλος του Πλουτάρχου, και ο Λαμπρίας, αδελφός του συγγραφέα. Σύμφωνα με τον Αμμώνιο, το Ε που βρισκόταν χαραγμένο στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς οφειλόταν στο εξής γεγονός: οι σοφοί της αρχαιότητας, τα αποφθέγματα των οποίων αναγράφονταν επίσης στο ιερό του Απόλλωνα, δεν ήταν επτά, αλλά πέντε: ο Χίλων, ο Σόλων, ο Θαλής, ό Βίας και ο Πιττακός. Όμως οι τύραννοι Κλεόβουλος και Περίανδρος χρησιμοποίησαν την ισχύ τους για να ενταχθούν κι αυτοί στον κατάλογο. Το Επου χαράχθηκε στο ναό αποτελούσε άρα μια επιβεβαίωση ότι τα δελφικά παραγγέλματα προέρχονταν στην ουσία από τους πέντε πραγματικούς σοφούς.