Ιστορία Πεταλούδων

 Στη δυτική πλευρά του νησιού της Ρόδου γύρω στα 5 χιλιόµετρα Νοτιοανατολικά του χωριού Θεολόγος, 25 χιλιόµετρα από την πόλη της Ρόδου και στη περιοχή πάνω Καλαµώνας βρίσκεται η κοιλάδα των Πεταλουδών πρόκειται για ένα µικρό υγρό και σκιερό φαράγγι µήκους 1.000 µέτρων περίπου και µέγιστου πλάτους 80 – 100 µέτρων, έκτασης 600 στρεµµάτων περίπου. 

 Η κοιλάδα διασχίζεται από τον ποταµό Πελεκάνο και βρίσκεται κάτω από τη Μονή της Καλόπετρας. 

Σύµφωνα µε µαρτυρίες παλαιότερων η κοιλάδα ονοµαζόταν Πελεκάνος αργότερα όµως, προφανώς λόγω της παρουσίας των πεταλουδών, ονοµάστηκε κοιλάδα των Πεταλουδών. Αναφέρεται ότι επί Τουρκοκρατίας η βλάστηση µέσα στην κοιλάδα ήταν τόσο πυκνή που ήταν αδύνατο να την διασχίσεις. Μέσα έµπαιναν µόνο ορισµένοι ξυλοκόποι και έκαναν ξυλοκάρβουνα. Το 1928 µία Ιταλική εταιρία εγκαταστάθηκε στον οικισµό που υπάρχει παρακάτω και που ονοµάζεται Καλαµώνας.  

Η εταιρία αυτή λοιπόν αξιοποίησε την κοιλάδα και συνέχισε τα έργα για 10 χρόνια. Εκείνη την εποχή, γύρω στο 1928 έγινε ο εντοπισµός της πεταλούδας από τον Ιταλό καθηγητή Alessandro Chigi. Μερικοί ισχυρίζονται ότι τις έφεραν οι Ιταλοί για τουριστικούς κυρίως λόγους. Οι µεγαλύτεροι σε ηλικία όµως από τους κατοίκους που εργάστηκαν στην κοιλάδα λένε ότι οι πεταλούδες υπήρχαν και ότι απλώς ανακαλύφθηκαν την εποχή εκείνη. Προπολεµικά ο τουρισµός στη κοιλάδα ήταν περιορισµένος. Αναφέρεται ότι καθηµερινά ερχόταν ένα λεωφορείο και µερικά ταξί. Οι Ιταλοί παρέµειναν µέχρι την άφιξη των άγγλων στο νησί. Μεταπολεµικά την κοιλάδα φαίνεται να την είχαν παραλάβει δηµόσιοι οργανισµοί και επιχειρήσεις όπως η ∆Ε∆ (∆ηµόσια Επιχείρηση ∆ωδεκανήσου) και αργότερα ο ΕΟΤ (Ελληνικός Οργανισµός Τουρισµού), όπου από το 1991 η κοιλάδα συντηρείται, προστατεύεται και αξιοποιείται από την κοινότητα της Θεολόγου ή οποία   έφερε κατόπιν σε άλλες περιοχές της Ρόδου, αλλά αυτές επέστρεψαν στην κοιλάδα. 

 Οι πρώτοι µεταπολεµικοί τουρίστες αναφέρετε ότι ήταν οι Εβραίοι της Ρόδου. Ωστόσο οι πεταλούδες άρχισαν να γίνονται γνωστές στον κόσµο µετά το 1957. 

Στα τέλη του προηγούµενου αιώνα και συγκεκριµένα το 1870, καταγράφηκε η παρουσία της από εντοµολόγους. Σήµερα απαντάται σε πολλά µέρη. Όµως, ο µεγαλύτερος πληθυσµός απαντάται στο νησί της Ρόδου, όπου ο σηµαντικότερος τόπος συγκέντρωσης είναι η «Κοιλάδα των Πεταλουδών» ή «Πεταλούδες» που πήρε το όνοµα του από την ύπαρξη των πεταλουδών. 

Η υπεροχή της Ρόδου έναντι των άλλων περιοχών της Ελλάδας οφείλεται στο µοναδικό και σε τεράστιους αριθµούς. Έτσι η Ρόδος είναι ο πρώτος βιότοπος από απόψεως πληθυσµού. 

οι πεταλούδες που µαζεύονται στην κοιλάδα ανήκουν σε ένα µόνο είδος, και όχι σε πολλά είδη, όπως φαντάζονται οι περισσότεροι επισκέπτες πριν επισκεπτούν την κοιλάδα. Οι πεταλούδες παραµένουν ακίνητες κατά την διάρκεια της ηµέρας πάνω σε βράχους, σε κορµούς δένδρων και σε φυλλωσιές. Οι µετακινήσεις τους πραγµατοποιούνται κατά την διάρκεια της νύχτας. Και γι’ αυτό πολύ επισκέπτες που δεν γνωρίζουν τη συµπεριφορά της πεταλούδας πηγαίνουν µε την ιδέα ότι θα δουν πεταλούδες να πετούν και η απογοήτευση τους είναι εµφανής µόλις διαπιστώσουν ότι οι πεταλούδες είναι ακίνητες.

Η πεταλούδα απέκτησε διάφορα ονόµατα κατά καιρούς από διάφορους συστηµατικούς εντοµολόγους. Επικρατέστερο ή ευρύτερα γνωστό σήµερα είναι το όνοµα Panaxia quadripunctaria (Poda), ενώ παλαιότερα αναφερόταν ως Callimorpha hera (Linnaeus) ή Callimorpha quadripunctaria (Poda). Τα τελευταία χρόνια αναφέρεται ακόµα και ως Euplagia quadripunctaria, χωρίς να είναι γνωστός ο συστηµατικός που της έδωσε αυτό το όνοµα. Ανήκει στις νυχτοπεταλούδες, που είναι τυπικά νυχτόβια έντοµα και συνήθως δεν έχουν έντονα χρώµατα. Χαρακτηριστικό των νυχτοπεταλούδων είναι ότι οι περισσότερες αναπαύονται µε τα φτερά επίπεδα, είτε προς τα πλάγια, είτε προς τα πίσω. Τα βασικά ταξινοµικά χαρακτηριστικά της υπεροικογένειας αυτής είναι ότι, η βάση του πλευρικού περιθώριου του πίσω φτερού το οποίο φέρει µία προεξοχή σαν τρίχα ή αγκάθι και οι κεραίες είναι νηµατοειδείς ή κτενοειδείς λεπτυνόµενες προς τα άκρα. Στην περιοχή της κοιλάδας κατά τους καλοκαιρινούς µήνες οι πεταλούδες µαζεύονται κατά δεκάδες ή εκατοντάδες στους κορµούς των δένδρων και στα βράχια κοντά στο νερό κατά την διάρκεια της ηµέρας και ψηλότερα στις φυλλωσιές κατά την διάρκεια της νύχτας. Οι πρώτες πεταλούδες εµφανίζονται στην κοιλάδα από τις αρχές έως τα µέσα Ιουνίου. Η ηµεροµηνία της πρώτης αυτής εµφάνισης εξαρτάται από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες (θερµοκρασία, σχετική υγρασία) που επικρατούν στους τόπους διατροφής – διαχείµασης – νύµφωσης εκείνη την εποχή. 

Πεταλούδες σε στάση ηρεµίας σε κορµό δένδρου παραµένουν στην κοιλάδα όλο το καλοκαίρι και στα τέλη Σεπτεµβρίου µεταναστεύουν µαζικά για τους τόπους ωοτοκίας και διαχείµασης. Οι πρώτες συζεύξεις των πεταλούδων αρχίζουν στις αρχές Σεπτεµβρίου και µέχρι τα τέλη του ίδιου µήνα έχει ολοκληρωθεί η σύζευξη. Η θηλυκή πεταλούδα µετά τη σύζευξη γεννά τα αυγά της στην κάτω επιφάνεια των φύλλων των φυτών – ξενιστών και πεθαίνει αµέσως µετά, ενώ η αρσενική πεταλούδα αµέσως µετά την σύζευξη. Εµφανίζει µία γενεά το χρόνο. ∆ιαχειµάζει ως προνύµφη. 

Ως ολοµεταβολό έντοµο που είναι, για τη συµπλήρωση του βιολογικού κύκλου του διέρχεται από τα ακόλουθα στάδια: α) αυγό, β) προνύµφη ή κάµπια, γ) πλαγγόνα ή pupa δ) ενήλικο ή ακµαίο. (Αρχές έως τέλη Σεπτεµβρίου) Προνύµφη (Τέλη Σεπτεµβρίου έως αρχές Μαΐου) Τέλειο έντοµο (Αρχές Ιουνίου έως αρχές Σεπτεµβρίου) Πλαγγόνα (Αρχές Μαΐου έως αρχές Ιουνίου)  

Το Αυγό Είναι ασπροκίτρινου γυαλιστερού χρώµατος, σφαιρικού σχήµατος από πάνω και κάπως επίπεδο στη βάση, µε διάµετρο 0,9 mm περίπου. Μοιάζει µε κεφάλι καρφίτσας και διακρίνεται εύκολα µε γυµνό µάτι. Πάνω σε φύλλο Κάθε θηλυκό γεννά 150 – 200 αυγά περίπου. Τα αυγά κατά την ωοτοκία τους τοποθετούνται το ένα δίπλα στο άλλο σαν στρώµα ή και άτακτα ή µεµονωµένα. Οι συστάδες αποτελούνται από 15 – 30 αυγά και εναποτίθενται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων στα χαµηλά κλαδιά των θάµνων και στους φλοιούς των κορµών, όπου ο φωτισµός είναι µειωµένος . Επίσης, η θερµοκρασία κυµαίνεται από τους 13 έως τους 23ο C. Η ωοτοκία γίνεται κατά το µήνα Σεπτέµβριο (από τις αρχές έως τα τέλη Σεπτεµβρίου). Είναι σκληρά και ανθεκτικά και η λεία επιφάνεια τους τα βοηθά να γλιστρούν εύκολα. Η µεµβράνη που καλύπτει τη λέκιθο φαίνεται στο µικροσκόπιο ως άµορφη µάζα, λευκή και απαστράπτουσα, που µία – δύο µέρες πριν την εκκόλαψη παίρνει ένα σκοτεινότερο χρωµατισµό. Οι µικρές προνύµφες εκκολάπτονται 10 – 15 περίπου µέρες µετά την εναπόθεση των αυγών, ανάλογα µε τη θερµοκρασία του περιβάλλοντος. 

Προνύµφη: Το σώµα της προνύµφης χωρίζεται σε τρία τµήµατα: το κεφάλι, το θώρακα και την κοιλιά. Ο θώρακας αποτελείται από οκτώ θωρακικά τµήµατα και η κοιλιά από δώδεκα κοιλιακά. 

Η νεαρή προνύµφη έχει µήκος 3 mm περίπου και διακρίνεται εύκολα από οκτώ θωρακικά τµήµατα και η κοιλιά από δώδεκα (12) κοιλιακά τµήµατα. µε γυµνό µάτι. Το σώµα της είναι ανοιχτού καφέ χρώµατος. Το κεφάλι που έχει κοκκινωπό χρώµα περιλαµβάνει έξι (6) ζεύγη απλών οφθαλµών, ένα (1) ζεύγος κοντών κεραιών µε τρία (3) άρθρα η κάθε µία και στοµατικά µόρια µασητικού τύπου. Το σώµα της προνύµφης σε όλες τις ηλικίες καλύπτεται µε πολλές τρίχες, χρώµατος καφέ, που το µήκος τους ποικίλλει. Ανάλογα µε την ηλικία της το χρώµα των τριχών αυτών παίρνει ανοιχτότερες ή βαθύτερες αποχρώσεις. Η προνύµφη υπόκειται σε πέντε (5) εκδύσεις και δηµιουργούνται έτσι έξι (6) ηλικίες. Πολλές τρίχες µαζί φύονται από ένα σηµείο (θηλή), το οποίο χρωµατίζεται και αυτό διαφορετικά σε κάθε ηλικία. Ο αριθµός των θηλών ποικίλλει και κυµαίνεται στα 8–14 και 7-8 ζεύγη στα θωρακικά και κοιλιακά τµήµατα, αντίστοιχα. Με την αλλαγή της ηλικίας αλλάζει και το χρώµα του δέρµατος που ξεκινά από κιτρινόασπρο στη νεαρή προνύµφη και καταλήγει σε σκούρο καφέ στην αναπτυγµένη. Στο σώµα της προνύµφης διακρίνονται τρεις λωρίδες ανοιχτότερου χρώµατος, µία ραχιαία και δύο πλευρικές, των οποίων επίσης το χρώµα αλλάζει µε την ηλικία. 

Στην τελευταία ηλικία η ραχιαία λωρίδα έχει χρώµα κίτρινο και οι δύο πλευρικές λευκό. Το µέγεθος της προνύµφης παραµένει µικρό σε όλη τη διάρκεια του χειµώνα κα αναπτύσσεται γρήγορα την άνοιξη, που η βλάστηση είναι τρυφερή και πλούσια. Η προνύµφη είναι πολυφάγος, δηλαδή τρέφεται µε φύλλα από πολλά είδη φυτών. Στο τέλος της 6ης ηλικίας, πριν τη µεταµόρφωση της σε χρυσαλλίδα, το µήκος της κυµαίνεται από 2,8 έως 3,4 cm. Το µέγεθος της δεν είναι ενδεικτικό της ηλικίας, γιατί πολλές φορές προνύµφες ίδιας ηλικίας εµφανίζουν διαφορετικό µέγεθος. Αυτό προφανώς σχετίζεται µε την ποσότητα και την ποιότητα της τροφής. Οι προνύµφες δραστηριοποιούνται περισσότερο τη νύχτα, ενώ κατά τη διάρκεια της ηµέρας παραµένουν ακίνητες και κρυµµένες. Οι µικρές προνύµφες απαντώνται στην επιφάνεια των φύλλων κατά τη διάρκεια της ηµέρας, ενώ οι µεγάλες στην επιφάνεια του εδάφους κάτω από ξερά φύλλα, στους κορµούς και στους κλάδους των φυτών – ξενιστών.

Οι µικρές προνύµφες (1ης ηλικίας) εµφανίζουν θετικό φωτοτακτισµό, ενώ οι υπόλοιπες αρνητικό. Η δράση τους για εξεύρεση τροφής επηρεάζεται σηµαντικά από τις µικροκλιµατολογικές συνθήκες του χώρου. Ενοχλούνται από την ύπαρξη έντονου φωτισµού, ενώ δραστηριοποιούνται και τρέφονται όταν η ηµέρα είναι συννεφιασµένη και δροσερή. Αντίθετα όταν είναι ζέστη τρέφονται τη νύχτα. Αυτό σηµαίνει ότι τις ενοχλεί η ζέστη κα ο φωτισµός πέρα από κάποια Lux. Επίσης, οι προνύµφες αρέσκονται στην ύπαρξη χαµηλής υγρασίας περισσότερο από ότι υψηλής. Το αντίθετο συµβαίνει µε τη θερµοκρασία. 

Η προνύµφη νυµφώνεται στα τέλη Απριλίου – αρχές Μαΐου και παραµένει ακίνητη, µουµιοποιηµένη µέσα στο χιτινώδες περίβληµα της. Η νύµφωση γίνεται κάτω από πέτρες, φύλλα ή σε µικρό βάθος µέσα στο έδαφος µέχρι τα τέλη Μαΐου – αρχές Ιουνίου. Το στάδιο της νύµφης διαρκεί περίπου ένα µήνα. Το χιτινώδες περίβληµα της νύµφης έχει χρώµα σκούρο καφέ, είναι σκληρό, γυαλιστερό και έχει µήκος 2 cm περίπου. Πολλές φορές η χρυσαλλίδα φτιάχνει κουκούλι από ασπρογκρίζες λεπτές ίνες, λεπτό, που αποµακρύνεται εύκολα και του οποίου το µέγεθος ποικίλλει όπως και της προνύµφης. Μεγάλες προνύµφες συχνά µεταµορφώνονται σε γυµνές χρυσαλλίδες (χωρίς κουκούλι.

Εµφανίζεται από τις αρχές έως τα µέσα Ιουνίου, ανάλογα µε την περιοχή και τις συνθήκες του περιβάλλοντος που επικρατούν κατά την περίοδο εκείνη. Στις πεταλούδες εµφανίζεται πολυµορφισµός στα σχήµατα και στα χρώµατα των φτερών µε όλες τις δυνατές διαβαθµίσεις. Επίσης, διαβαθµίσεις παρατηρούνται και στο µέγεθος του σώµατος. Έχει µήκος σώµατος 1,8 – 2,3 cm και άνοιγµα φτερών 5,5 – 6,0 cm. Σε στάση ηρεµίας φαίνεται σαν ισόπλευρο τρίγωνο που ορίζουν τα µπροστινά φτερά, τα οποία είναι σφικτά κολληµένα στο σώµα. Την κορυφή του τριγώνου ορίζει η κεφαλή και τη βάση οι πλευρές των δύο µπροστινών φτερών. Σε στάση ηρεµίας η πεταλούδα κάθεται µε την κεφαλή προς τα πάνω, δηλαδή εµφανίζει αρνητικό γεωτακτισµό. Οι κεραίες είναι διαταγµένες µπροστά και σχηµατίζουν ορθή γωνία µε την εξωτερική πλευρά του αντίστοιχου µπροστινού φτερού. 

Τα µπροστινά φτερά έχουν χρώµα µαύρο – καφέ διακοπτόµενο από λευκό– κίτρινες ραβδώσεις, ενώ τα πίσω έχουν κόκκινο χρώµα µε τέσσερα (4) µαύρα στίγµατα σε κάθε φτερό, σε ελάχιστες όµως περιπτώσεις εµφανίζονται τρία (3) αντί τέσσερα (4) στίγµατα. Το τέταρτο (4ο ) στίγµα είναι µικρό σε µέγεθος. Το σώµα (θώρακας – κοιλιά) είναι τριχωτό κα ρόδινο. Οι κεραίες είναι νηµατοειδείς, µήκους 1,3 cm περίπου. Τρέφεται µε νέκταρ και νερό και το πεπτικό σύστηµα είναι αναπτυγµένο και στα δύο φύλα. Παρόλα αυτά λίγες πεταλούδες και µόνο κατά τους µήνες Ιούνιο και Ιούλιο τρέφονται µε νέκταρ. Οι περισσότερες πεταλούδες περνούν όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού πίνοντας µόνο νερό. Οι ενεργειακές ανάγκες τους καλύπτονται από το λιπώδες στρώµα που έχει σχηµατιστεί κατά το στάδιο της προνύµφης. Τα δύο φύλα (αρσενικό, θηλυκό) δε διαφέρουν ως προς το µέγεθος. Η µόνη διαφορά των δύο φύλων είναι η ύπαρξη θυσάνου τριχών στην άκρη της κοιλιάς στο αρσενικό, ενώ απουσιάζει στο θηλυκό. Οι κεραίες αποτελούν σηµαντικότατα όργανα για τη συµπεριφορά και την επιβίωση του εντόµου. Πάνω σε αυτές βρίσκονται οι θερµοϋποδοχείς, το οποίο µπορούν να διακρίνουν διακυµάνσεις θερµοκρασίας στο χώρο της τάξης των δεκάτων του βαθµού Κελσίου (ο C). Οι χρωµατισµοί των µπροστινών φτερών αναπτύχθηκαν σε προσαρµογή µε το περιβάλλον ενός κορµού ή ενός βράχου, έτσι ώστε ο εχθρός να µην τις διακρίνει δύσκολα. Τα ενήλικα από τις αρχές Ιουνίου συγκεντρώνονται στην «Κοιλάδα των Πεταλουδών», όπου παραµένουν έως τα τέλη Σεπτεµβρίου. Όµως, από τις αρχές Σεπτεµβρίου ο πληθυσµός στην κοιλάδα µειώνεται σταδιακά, εξαιτίας της µετανάστευσης τους στις γειτονικές περιοχές, όπου θα ωοτοκήσουν και θα διαχειµάσουν ως προνύµφες. Η κοιλάδα χαρακτηρίζεται ως δευτεροβιότοπος (αφού οι αρχικοί βιότοποι είναι οι περιοχές όπου διαχειµάζουν και ολοκληρώνουν την ανάπτυξή τους), όπου συνήθως γίνεται η σύζευξη των πεταλουδών πριν την µετανάστευσή τους. 

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ

Η µεταναστατευτική δραστηριότητα των πεταλουδών οφείλεται στις κλιµατολογικές συνθήκες που επικρατούν το καλοκαίρι στις διάφορες περιοχές του νησιού. Οι πεταλούδες συγκεντρώνονται σε µία περιοχή, οδηγούµενες από τις αρνητικές διαβαθµίσεις της θερµοκρασίας, δηλαδή πηγαίνουν σε περιοχές µε θερµοκρασία µικρότερη από αυτή της περιοχής που βρίσκονται. 20 Χρειάζονται απαραίτητα νερό και υψηλή σχετική υγρασία για να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Για το λόγο αυτό µετακινούνται προς τις περιοχές που έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Οι µετακινήσεις τους πραγµατοποιούνται κατά τη διάρκεια της νύχτας, που η υγρασία της ατµόσφαιρας είναι µεγαλύτερη. Πετώντας στην τύχη ακολουθούν τους «δρόµους του νερού» και έτσι όσο προχωρεί η ξηρασία και µειώνεται το νερό στις διάφορες περιοχές σταδιακά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού καταλήγουν όλες στην κοιλάδα. Η σταδιακή αυτή συγκέντρωση στην κοιλάδα διαρκεί δύο µήνες, δηλαδή τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, ώστε τον Αύγουστο όλος ο πληθυσµός να βρίσκεται τελικά στην κοιλάδα. ∆ιανύουν µεγάλες αποστάσεις για να βρουν κατάλληλη περιοχή για να περάσουν το καλοκαίρι τους. Το φθινόπωρο γυρίζουν ξανά πίσω στις περιοχές από όπου ξεκίνησαν στις αρχές του καλοκαιριού, για να εναποθέσουν τα αυγά τους. Πεταλούδες έχουν βρεθεί και σε περιοχές που απέχουν µέχρι και 30 χιλιόµετρα από την κοιλάδα. Εκτός από την οριζόντια µετανάστευση από βιότοπο σε βιότοπο, παρατηρείται και κάθετη µετανάστευση µέσα στον ίδιο βιότοπο, από τις πλευρές και τα άκρα του προς το εσωτερικό του. Και αυτή η κάθετη µετανάστευση συνδέεται άµεσα µε την ηµερήσια διακύµανση της θερµοκρασίας. Στον ίδιο λόγο οφείλεται και η κατακόρυφη µετακίνηση των εντόµων από την επιφάνεια του εδάφους προς τα πάνω (στις φυλλωσιές των δένδρων) κατά τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου. Γενικά κατά την διάρκεια της ηµέρας οι πεταλούδες προτιµούν την επιφάνεια του εδάφους ή µικρό ύψος από αυτή (έως 2 m), ενώ κατά τη διάρκεια της νύχτας ανεβαίνουν ψηλότερα για να αποφύγουν τις χαµηλές θερµοκρασίες που σηµειώνονται στην επιφάνεια του εδάφους. Ο κύκλος αυτός συνεχίζεται ώστε να βρίσκονται πάντα σε ιδανικές θερµοκρασίες (21-23 o C). 

ΒΙΟΤΟΠΟΙ

Αρχικοί βιότοποι ονοµάζονται τα µέρη, οι τόποι όπου ωοτοκούν οι πεταλούδες και τρέφονται και νυµφώνονται οι προνύµφες. ∆ηλαδή, ο τόπος που το έντοµο 21 περνάει τον περισσότερο χρόνο της ζωής του και διέρχεται τα τρία (3) από τα τέσσερα (4) στάδια του βιολογικού κύκλου του. Στους αρχικούς βιότοπους το καλοκαίρι το νερό είναι ελάχιστο ή απουσιάζει εντελώς και η θερµοκρασία είναι υψηλή. ∆ευτεροβιότοποι ονοµάζονται τα µέρη όπου απαντάται το ακµαίο ή τέλειο έντοµο (πεταλούδα) το καλοκαίρι. Το χαρακτηριστικό τους είναι η ύπαρξη νερού το καλοκαίρι, απαραίτητο για να επιβιώσουν οι πεταλούδες, εξαιτίας των αντίξοων συνθηκών του περιβάλλοντος. Μετά από παρατηρήσεις και µαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, ως αρχικοί βιότοποι και δευτεροβιότοποι αναφέρονται οι παρακάτω περιοχές: Αρχικοί βιότοποι: Κάτω Κοιλάδα (Πεταλούδες), Επάνω Καλαµώµας, Μονή Καλόπετρας, Ψίνθος (Φασούλι, Βαλανίδι), Θεολόγος, Κρεµαστή, Τρεις (Τριάντα), Κρητικά, Ροδίνι, Αρχίπολη, ∆ιµυλιά, Ελεούσα, Κολύµπια, Επτά Πηγές, Μονή Συλλά, Σάλακος, Κάµειρος, Μανδρικό, Νάνοι, Γλυφάδα, Μεσαναγρός, Λαχανιά. ∆ευτεροβιότοποι: Κοιλάδα (Πεταλούδες), Σάλακος. Στην Ψίνθο απαντώνται πεταλούδες το καλοκαίρι, µέχρι τον Αύγουστο και γι’ αυτό µπορεί να χαρακτηριστεί ως δευτεροβιότοπος µε κάποια επιφύλαξη. Περιστασιακά το καλοκαίρι (Αύγουστος) συναντάµε πεταλούδες και σε περιοχές εκτός δευτεροβιοτόπων. Αυτό ίσως σχετίζεται µε την ύπαρξη νερού από διάφορες αιτίες (όπως άρδευση, κ.λ.π) στα µέρη αυτά ή στην αύξηση της θερµοκρασίας στους δευτεροβιότοπους. Είναι αξιοσηµείωτο το γεγονός ότι, οι αλλαγές του κλίµατος προκαλούν διαταραχή στο βιολογικό κύκλο της πεταλούδας. Ο βιότοπος της κοιλάδας έχει τεράστια σηµασία για την οικολογία της πεταλούδας, αφού αποτελεί µοναδικό χώρο συνεύρεσης των εντόµων, µε σκοπό τη σύζευξη και την αναπαραγωγή, µε τελικό στόχο τη µη εξελικτική αποµόνωση του είδους. 

ΤΡΟΦΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ

Η προνύµφη είναι παλυφάγος, δηλαδή τρέφεται µε φύλλα από πολλά είδη φυτών, όπως έχει προκύψει από εργαστηριακές εκτροφές. Η διατροφή της διαρκεί όλο το χειµώνα και µέχρι τα µέσα της άνοιξης (από Οκτώβριο έως Απρίλιο). Τρέφεται µε τρυφερή βλάστηση, κυρίως από ποώδη φυτά µετά τις πρώτες βροχές του φθινοπώρου. Γενικά, οι προνύµφες τρώνε ένα πολύ µεγάλο αριθµό φυτών, και κυρίως ετήσιων που φυτρώνουν ως υπόροφος των µεσογειακών οικοσυστηµάτων µετά τα πρωτοβρόχια. Η οικολογική αυτή προσαρµογή είναι λογική, αν ληφθεί υπόψη η εποχή τροφικής δραστηριότητας των προνυµφών (Οκτώβριος – Απρίλιος), περίοδος µε αφθονία τρυφερών ποωδών φυτών. Κατά την περίοδο της πτήσης των πεταλούδων παρατηρούνται συχνά να τρέφονται µε χυµούς φρούτων (µούρα) και νέκταρ ανθέων των φυτών της λυγαριάς Vitex agnus-castus και του ευκαλύπτου Eucalyptus sp. Οι πεταλούδες όµως πίνουν νερό όλο το καλοκαίρι (όλη τη διάρκεια της ζωής τους). 24 25 Εικόνα 12. Άνθη του φυτού ευκαλύπτου Eucalyptous sp. Εικόνα 10 και 11. Άνθη του φυτού λυγαριά Vitex agnous-castus

ΒΛΑΣΤΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΟΤΟΠΟΥ

Έντονη παρουσία στο πάνω µέρος της κοιλάδας έχουν τα είδη: Platanus orientalis, ανήκει στην οικογένεια PLATANACEAE, πλάτανος ο ανατολικός. ∆έντρο µε ύψος 20-30 µέτρα, κόµη πλατιά, σφαιρική, µε οριζόντιους κλάδους. Άνθηση Μάρτιο – Μάιο. Απαιτεί βαθιά, υγρά, γόνιµα εδάφη, αναπτύσσεται όµως και σε ελαφρώς ξηρά εδάφη (όχι πολύ όξινα ή αλκαλικά). Συναντάται σε κοίτες ρευµάτων, ποταµών, σε αλλουβιακές αποθέσεις. Απαντάται σε όλη την χώρα. 

Πολύ συχνά καλλιεργείται ως καλλωπιστικό σε δενδροστοιχίες, πάρκα, πλατείες.

Ανήκει στην οικογένεια OLEACEAE, φυλλυρέα η πλατύφυλλη, κοινός φιλλύκι, φελλύκι, φίλλυκος, αγλαντζίνα, γλαντζινιά, θιλύκι. Αειθαλής θάµνος ή µικρό δέντρο µε ύψος µέχρι 15 µέτρα. Κόµη πυκνή. 

Ανθίζει τον Μάρτιο – Μάιο. Ευδοκιµεί σε ασβεστώδη πλαγιές της ευµεσογειακής ζώνης. Τα φυλλοβόλα δένδρα που συναντάνε στην κοιλάδα είναι τα είδη: Liquidambar orientalis Liquidambar orientalis var integriloba, ανήκει στην οικογένεια HAMAMELIDACEAE, λικιδάµβαρη η ανατολική ή υγραδάµβαρη, κοινός βαλσαµοσηµύδα, ζητιά ή ζηδιά όπως τη λένε οι Ρόδιοι. ∆ένδρο µε ύψος µέχρι 20 µέτρα. Κόµη σφαιρική και οι νεαροί κλαδίσκοι παραµένουν γυµνή. Ανθίζει τον Μάρτιο – Απρίλιο. Είναι φωτόφυτο, σχετικά ταχυαυξές. Αναπτύσσεται καλά σε γόνιµα, υγρά εδάφη, προσαρµόζεται όµως και σε άλλα. Ευπαθές σε παρατεταµένης διάρκειας παγετούς, ανθεκτικό στην ατµοσφαιρική ρύπανση. Σε κατακλυζόµενα µε νερό εδάφη ή κοιλάδες (στις όχθες ρεµάτων ή ποταµών), από το επίπεδο της θάλασσας µέχρι τα 800 µέτρα. Στην χώρα µας και στην Ευρώπη απαντάται µόνο στη Ρόδο. Επίσης ακόµη στη ∆. και Ν∆. Ανατολία. Από το φλοιό της λικιδάµβαρης ρέει ένα έντονο έκκριµα που η µυρωδιά του είναι έντονη και θυµίζει ανατολικές ουσίες (βανίλια, κανέλλα). Οι Ιωαννίτες ιππότες κάποτε χρησιµοποιούσαν για να παρασκευάσουν ένα είδος λιβανιού και στη συνέχεια οι Ρόδιοι παρασκεύαζαν το ζητιόλαδο ή τσιόλαδο. Styrax officinalis, ανήκει στην οικογένεια STYRACEAE, στύραξ ο φαρµακευτικός, αγριοκυδωνιά, στεράτσα, στουρέκι, στοεράκι. Λαγοµηλιά. Φυλλοβόλος θάµνος ή δέντρο ύψους 2–7 µέτρα. Άνθηση Μάρτιο – Ιούνιο. Σε όχθες ποταµών, υγρές θέσεις στην ευµεσογειακή ζώνη βλάστησης. Είδος των περιοχών της Μεσογείου. Cercis siliquastrum Cercis siliquastrum, ανήκει στην οικογένεια FABACEAE, κέρκις η κερατονιοειδής, κοινός κουτσουπιά, κουτσουκιά, τσερακιά, µαµακουλιά, κουκούκινα, µελικουκιά. Φυλλοβόλο δένδρο ή θάµνος ύψους 2-10 µέτρα. Κόµη στρογγυλεµένη ή ακανόνιστη. Άνθηση Μάρτιο – Απρίλιο. Αναπτύσσεται σε όλα τα εδάφη (καλύτερα σε αµµώδη ή αµµοπηλώδη). Ανθεκτικό στην ατµοσφαιρική ρύπανση. Στην ευµεσογειακή ζώνη βλάστησης. Είδος των περιοχών της Μεσογείου.

Στα πρανή της κοιλάδας συναντάµε τα είδη: Pistacia lentiscus, ανήκει στην οικογένεια ANACARDIACEAE, πιστάκια η λεντίσκος, κοινός σχίνος, σκίνος, σχινάρι, σχινιά, σκίντο, µαστιχιά. Αειθαλής θάµνος ή µικρό δένδροµε ύψος 1-2 µέτρα. Άνθηση Μάρτιο – Μάιο. Σε ξηρές, ανοιχτές θέσεις θαµνώνων και δασών, στην στην ευµεσογειακή ζώνη βλάστησης. Συναντάτε και στο βορειότερο σηµείο της κοιλάδας. Ανήκει στην οικογένεια ERICACEAE, άρβουτος ο “κοινός”, κοινός κουµαριά, λαγοµηλιά, κοροµηλιά. Θάµνος ύψους 1,5-3 µέτρα, µερικές φορές µικρό δένδρο µέχρι 21 µέτρα. Κόµη µε στρογγυλεµένη κορυφή. Άνθηση Οκτώβριο – Μάρτιο. Αναπτύσσεται σε πηλώδη – αµµώδη εδάφη (αποφεύγει τα πολύ αργιλώδη). Ανθεκτικό στην ξηρασία. Σε παρυφές δασών, πετρώδεις πλαγιές, σε ασβεστόλιθους, στην ευµεσογειακή ζώνη.